Dzieła wszystkie. Tom 2. Szkice literackie

Drugi tom `Dzieł wszystkich` Bolesława Leśmiana jest próbą ukazania krytycznego i eseistycznego dorobku Leśmiana. Kiedy publikowano je po raz pierwszy (PIW, 1959) teksty te – zupełnie zapomniane i nigdy niezebrane w wydaniu książkowym – były niespodzianką. Obecny przedruk uzupełniony o teksty wcześniej pominięte – można także uznać za niespodziankę. Jest ważny nie tylko ze względu na wymogi „Dzieł wszystkich”. Leśmian ukazuje w esejach, na początku swojej drogi twórczej, istotne dla niego – i późniejszej jego poezji – problemy kulturowe, filozoficzne i estetyczne. To także manifest literacki u schyłku Młodej Polski, a jeszcze przed manifestami Awangardy i Skamandrytów. Manifest indywidualny. Mówił przecież Leśmian później: „Wiem, kim jestem”. W tomie znalazła się także obfita produkcja recenzencka Leśmiana, dotycząca twórczości poetyckiej, często drugorzędnej, tych lat. Warto jednak zapamiętać jego sąd o poetyckiej grafomanii: „Pisanie złych wierszy jest grzechem... Wszakże kwiaty, w tym grzechu zrodzone, mają swój rodowód słoneczny i swoją rację kwitnienia w ogólnym ogrodzie poezji. Z płomiennej wiosny zarówno korzystają i pędy szlachetne, i zielska nikczemne” . To wszystko znaczy, że ten zbiór – powtórzmy – jest książką ważną i dla rozumienia poezji Leśmiana, i dla polskiej historii literatury. Książką oczekiwaną. W pewnym sensie wciąż aktualną.